Brief aan de leden van de Tweede Kamercommissie Immigratie en Asiel

Betreft: Evaluatie Asielprocedure 2010                                         Amsterdam 28 september 2011

Geachte leden van de Commissie,

Met ingang van 1 juli 2010 is de gewijzigde asielprocedure in werking getreden. Binnenkort komt de evaluatie van de asielprocedure aan de orde in de Kamer. Met deze brief vraagt de stichting Vrouwen tegen Uitzetting (VTU) uw aandacht voor een aantal punten die op kwetsbare vrouwen met traumatische ervaringen betrekking hebben. Punten waarop deze nieuwe asielprocedure niet voldoet aan de eisen van zorgvuldigheid die er krachtens internationale verdragen aan gesteld moeten worden. VTU is een netwerk van vluchtelingenvrouwen en Nederlandse vrouwen met als doel de positie van vrouwelijke vluchtelingen te verbeteren.

HET MEDISCH ADVIES EN DE ALGEMENE ASIELPROCEDURE .

Steeds is de positie van kwetsbare, getraumatiseerde asielzoekers in de asielprocedure onze grootste zorg geweest. Zoals wij in onze eerdere brieven aan u (231010, 230111) over de asielprocedure 2010 schreven, zijn wij zeer verontrust over het ontbreken van een initiële schifting op inhoudelijke gronden tussen aanvragen die in de Algemene Asielprocedure van 8 dagen afgehandeld worden, en aanvragen die, bijvoorbeeld op grond van signalen van traumatische ervaringen van de asielzoeker,  doorverwezen worden naar de Verlengde Procedure van een half jaar: in principe doorloopt iedere asielaanvraag de korte procedure van 8 dagen. Al eerder hebben onder meer de Adviescommissie Vreemdelingenrecht van de NOVA (advies 151208), Amnesty International (brief aan de Eerste Kamercommissie voor Justitie 251109) en Vluchtelingenwerk erop gewezen dat een termijn van 8 dagen te kort is om in zaken van seksueel geweld bij vrouwen het hele verhaal boven tafel te krijgen en de vereiste medische stukken te verzamelen om dat verhaal te staven. In de Asielbarometer (juli 2011) die Vluchtelingenwerk heeft opgesteld met het oog op de evaluatie van de asielprocedure lezen wij: “Een signaal dat tevens uit het onderzoek naar voren komt, is dat de Algemene Asielprocedure kort is in geval van een negatieve beslissing. Er is weinig tijd om achtergrondinformatie en documenten uit het land van herkomst op te vragen, […] en de mogelijkheden voor ondersteuning en rechtshulpverlening zijn beperkt”.

            Bij de debatten over de nieuwe asielprocedure is door de achtereenvolgende bewindslieden steeds gewezen op het Medisch Advies, dat in de eerste dagen na binnenkomst aan de asielzoeker aangeboden wordt, en “waarin het belang van kwetsbare personen expliciet aan de orde komt” (Minister van Justitie, beraadslaging met Eerste Kamercommissie van Justitie 18 mei 2010). Dit Medisch Advies zou hèt middel worden tot vroegsignalering van trauma’s van de asielaanvrager, zodat zonodig gekozen zou kunnen worden voor doorverwijzing naar de halfjaarsprocedure. Wij zijn zeer verontrust door de talloze aanwijzingen uit het veld dat het Medisch Advies niet naar behoren functioneert. Het blijkt neer te komen op een gesprek van hooguit 15 minuten, waarin een lijstje wordt afgewerkt met een handvol vragen die uitsluitend tot doel hebben om vast te stellen of de asielzoeker eigenlijk wel in staat is om vragen te beantwoorden tijdens de gehoren door de IND. Een door ons geraadpleegde asieladvocaat geeft aan dat de conclusie van het Advies: ‘kan gehoord worden’ vaak in schril contrast staat met de antwoorden op de voorafgaande vragen op de checklist: ‘heeft angstaanvallen, geheugenstoornissen, toont littekens van marteling’. Een andere asieladvocaat meldt ons geen enkel geval in zijn praktijk tegen gekomen te zijn waarin de IND naar aanleiding van een negatieve uitslag van het Medisch Advies (‘kan niet gehoord worden’) afzag van de gehoren: “de IND hoort altijd”. Dit is zo gebleven, aldus deze advocaat, zelfs nadat de opzet van het Medisch Advies afgelopen voorjaar enigszins aangepast is. “Medisch advies nog onder de maat”, luidt dan ook de conclusie van  Vluchtelingenwerk in Asielbarometer (p. 17).

            Het is duidelijk dat we hier de kern raken van de problematiek van de vrouwelijke vluchteling met een (seksueel) geweldstrauma. Er kan immers geen sprake zijn van signalering van dergelijke trauma’s in het Medisch Advies zoals dat nu functioneert. In haar proefschrift Over Zwijgen Gesproken (VU 2009) maakt Tankink op basis van onderzoek naar vrouwen met geweldstrauma’s afdoende duidelijk hoe groot de belemmeringen zijn om over die ervaringen te praten. Is voor Nederlandse vrouwen verkrachting al iets waar zij vaak pas na jaren openheid van zaken over kunnen geven, in veel andere culturen staat praten over verkrachting gelijk aan een totale vernietiging van de sociale infrastructuur, met verstoting door de echtgenoot en het verlies van de kinderen als gevolg. Die blokkade is niet in een op efficiëntie gericht gesprek van 15 minuten geslecht: vrouwen zullen met dit soort ervaringen alleen voor de dag komen in een sfeer van rust, nadat er met de interviewer een zekere vertrouwensband is opgebouwd. 

            Het niet goed functioneren van het Medisch Advies en het hoge tempo waarin de asielaanvragen in de Algemene Asielprocedure afgedaan worden,  brengt het risico met zich mee van onterechte afwijzingen van asielverzoeken. Hiermee komt Nederland in conflict met artikel 3 van het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens,  waarin het terugzenden van asielzoekers zonder gedegen beoordeling van hun aanvraag veroordeeld wordt. Door op geen enkele wijze rekening te houden met de het feit dat dit risico van onterechte afwijzing juist voor vrouwen met seksueel- geweldservaringen bijzonder groot is, toont de Nederlandse asielprocedure zich gender blind: een vluchtmotief dat specifiek voor vrouwen geldt, wordt in de procedure domweg ontkend.

Het huidige asielbeleid is verhard en wij maken ons dan ook ernstig zorgen over het feit dat de meest kwetsbare groep vrouwen buiten de boot valt.

Wij vragen u dan ook met klem om bij de evaluatiebespreking onze opmerkingen te betrekken.

Mocht u nog vragen hebben of wilt u ons spreken dan zijn wij te bereiken:

Namens Vrouwen Tegen Uitzetting ( VTU) te Amsterdam:

Alied Blom Raamgracht 10 ‘, 1011KK Amsterdam 020 6230503 aliedblom@cs.com

Ellen Santen Leeuwenwerf 11 1018 JW Amsterdam 020 6278098 esanten1@xs4all.nl