Trouw

Michael Blok en Maartje Terpstra, lid van het Platform Stop Racisme en Uitsluiting; vreemdelingenadvocaat in Amsterdam − 23/10/11, 09:00© anp.

Gerd Leers is trots op de snelle afwikkeling van asielaanvragen. Maar met die spoedprocedure neemt de kans op fouten toe.

Begin deze week meldde minister Leers van immigratie en asiel met trots aan de Tweede Kamer dat in het afgelopen jaar het aantal asielzoekers dat binnen acht dagen uitsluitsel krijgt, is gestegen van 29 procent naar 54 procent. Het lijkt erop dat de nieuwe asielprocedure, ingesteld door PvdA-staatssecretaris Nebahat Albayrak, een succes is. Maar schijn bedriegt.

De minister heeft gelijk als hij zegt dat het goed is als asielzoekers snel te horen krijgen of ze mogen blijven of moeten vertrekken. Dat bespaart niet alleen kosten, maar ook veel menselijk leed. Maar even belangrijk is dat de beslissing zorgvuldig wordt genomen. Want een 'echte' vluchteling die ten onrechte wordt teruggestuurd, staat in zijn thuisland marteling, ernstige mishandeling of zelfs de dood te wachten.

Albayrak besloot in 2010 dat de korte asielprocedure van vijf werkdagen omwille van verbetering van de kwaliteit moest worden verlengd tot acht werkdagen. Zij gaf in de Tweede Kamer aan dat de verlenging van de beslistermijn niet bedoeld was om het percentage snelle beslissingen toe te laten nemen. Maar onder leiding van haar opvolger, minister Leers, lijkt dit wel het resultaat van deze wet te worden.

Vooral vluchtelingen die tot de meest kwetsbare categorieën behoren, worden hiervan de dupe. Het is voor minderjarigen, mensen afkomstig uit oorlogsgebieden en mensen met psychische problemen als gevolg van verkrachting, geweld of marteling, moeilijk om in zo korte tijd hun verhaal goed naar voren te brengen. Een vluchteling heeft tijd nodig om een vertrouwensband op te bouwen met zijn advocaat, zijn vluchtverhaal uit te leggen en bewijsdocumenten te verzamelen.

De achtdaagse procedure is hiervoor meestal te kort, en daarmee neemt het risico op onterechte afwijzing toe. Asielzoekers reageren hierop met procederen of een weigering mee te werken aan hun uitzetting. Dit heeft veel kostbare procedures en menselijk leed tot gevolg.

Daarbij komt dat de 46 procent van de asielaanvragen waarop momenteel niet wordt beslist in acht dagen, terechtkomt in een lange procedure van zes maanden. In de praktijk duurt deze procedure soms jaren. Al die tijd kunnen de mensen geen productief leven leiden, en als ze aan het eind van de procedure toch moeten worden uitgezet, zijn ze meestal geworteld in de Nederlandse samenleving.

Er bestaat voor het systeem van de (te) korte procedure van acht dagen en de verlengde procedure van maanden tot jaren een beter alternatief. De huidige procedures zouden kunnen worden samengevoegd tot één asielprocedure. Om zowel snelle duidelijkheid als kwaliteit te garanderen zou een beslistermijn van acht weken voor alle asielaanvragen redelijk zijn. De beslistermijn kan worden bevroren als meer feitenonderzoek noodzakelijk is.

De mensen die daarna moeten vertrekken, hebben snel duidelijkheid gehad, terwijl toch een zorgvuldige procedure is doorlopen. De bereidheid van de asielzoeker tot terugkeer zal hierdoor toenemen en de noodzaak tot (en het nut van) het indienen van een herhaalde asielaanvraag zal afnemen. Door de gemiddeld snellere doorlooptijd worden veel  kosten bespaard.

Totdat de minister bereid is de asielprocedure op deze wijze aan te passen, kan hij de zorgvuldigheid van de beslissingen alleen waarborgen door niet meer aan te sturen op afdoening van zo veel mogelijk asielaanvragen in acht dagen.