Brandbrief 2 inzake de Asielprocedure
Het vluchtelingverdrag – Genève 1951 – verplicht een land om mensen die op de vlucht zijn voor oorlog, vervolging of andere vormen van geweld, de gelegenheid te geven een asielverzoek in te dienen in dat land. Vluchten is een recht.
Een groep van enkele honderden afgewezen asielzoekers die niet in Nederland mogen blijven maar ook niet terug kunnen, zoekt sinds 2012 in Amsterdam de openbaarheid: Wij Zijn Hier.
Als supporters van Wij Zijn Hier hebben wij in de afgelopen drie jaar grondige kennis opgedaan over de vluchtverhalen van deze asielzoekers en het verloop van hun asielprocedure in Nederland. Wij vragen via deze mail aandacht voor één aspect van het Nederlandse asielbeleid waardoor asielzoekers op onterechte gronden afgewezen zijn. Zij zitten klem tussen de pressie om te vertrekken, de onmogelijkheid om daadwerkelijk terug te keren en de dreiging van wat hun bij terugkeer te wachten staat.
De taalanalyse: een omstreden selectiemiddel
Bij veel vluchtelingen in de Wij Zijn Hier-groep is een taalanalyse afgenomen door het Bureau Land en Taal (BLT) van de IND. Deze analyse wordt sinds 1999 ingezet wanneer iemand geen papieren heeft om de opgegeven herkomst te bewijzen. De analyse kan de herkomst bevestigen of logenstraffen – wij hebben te maken met gevallen waarin de analyse een afwijzingsgrond vormde. Het gaat als volgt. Een IND-ambtenaar ondervraagt de asielzoeker via een tolk over het herkomstland of -gebied. De opgenomen spraak wordt beoordeeld door een native speaker van de opgegeven taal of taalvariant. Uitgangspunt hierbij is dat uit iemands spraak iets af te leiden valt over diens herkomst. Maar op dit uitgangspunt valt veel af te dingen. Drie punten die genoemd worden.
Een onjuiste tolkenkeuze. Vaak vindt de IND geen tolk die de taalvariant of het dialect van de asielzoeker spreekt, en zet zij een tolk in die vertaalt in de standaardtaal. De asielzoeker past zich onvermijdelijk aan en antwoordt gedeeltelijk in de standaardtaal. De native speaker-analist hoort afwijkingen in de spraak van de asielzoeker en velt een negatief oordeel. Extra schrijnend is dat Somaliërs uit Zuid- of Midden-Somalië, als zij zich aanpassen aan de standaardtaal van hun tolk, daarmee Noord-Somalische elementen in hun spraak invlechten: de Somalische standaardtaal is namelijk op juist de noordelijke dialecten gebaseerd. Hun spraak wordt hun tegengeworpen: zij komen uit het ‘veilige’ noorden van het land, en moeten terug.
Geen professionele expertise bij de analyse. De taalsituatie in een land kan gecompliceerd zijn, met tal van moeilijk te onderscheiden dialecten. Als het land lange tijd in oorlogschaos verkeert, is er geen up to date wetenschappelijke kennis over de taalsituatie aldaar. De native speakers waar het BLT gebruik van maakt hebben geen linguïstische opleiding, en moeten op eigen kracht vaststellen of de asielzoeker het opgegeven dialect spreekt of toch een ander dialect. Bij twijfel moeten zij zelf maar uitmaken welke elementen zwaarder wegen. Professionele ruggesteun ontbreekt veelal: het BLT beschikt over slechts vier linguïsten - zo ontbreekt een specialist in de Somalische talen.
Verblijf buiten het eigen land. Ieders spraak wordt beïnvloed door de taal van de omgeving. Dit maakt een taalanalyse vaak zinloos: de native speaker-analist merkt vreemde elementen op in de spraak van de asielzoeker, en velt een verkeerd oordeel. Twee voorbeelden:
- Veel vluchtelingen hebben langdurig verbleven in een vluchtelingenkamp buiten het eigen land. Zij hebben daar ‘vreemde’ taalelementen opgepikt en ingevlochten in hun moedertaal.
- Eritreeërs die opgegroeid zijn in Ethiopië en daar op school Amhaars geleerd hebben, zijn vaak op jonge leeftijd gedeporteerd naar Eritrea. Hun Tigrinya, de voertaal van Eritrea, is rudimentair, zoals ze dat met hun ouders hebben gesproken, en vertoont afwijkingen die zich gevormd hebben in de kleine Eritrese gemeenschap in Ethiopië.
Een contra-expertise door het bedrijf Taalstudio is mogelijk, maar de kosten (vele honderden euro’s per analyse) moet de asielzoeker zelf bij elkaar zien te krijgen. Bovendien schuift de rechter conflicterende contra-expertises veelal terzijde, omdat die vaak ‘slechts’ uitwijzen dat er geen rechtvaardiging is voor de conclusie van het BLT. Zo’n uitslag weegt niet op tegen de analyse van het BLT, die een absolute uitspraak behelst (uitspraak Raad van State 09 09 2013). Directeur Verrips van Taalstudio: ‘In meer dan de helft van de gevallen trekt Taalstudio een andere conclusie dan het BLT. Toch volgt de rechtbank meestal de analyse van BLT ( …), erkent dus beide bureaus als deskundig maar volgt het oordeel van de meest stellige. En dat is altijd de IND’ (De Groene 07 03 2013 p. 36).
Reeds in 2010 stelt de Adviescommissie Vreemdelingenzaken ACVZ in Expertise getoetst het ontbreken bij de taalanalyse van ‘een bewaking van de kwaliteit van de deskundigen door onafhankelijke externen’ aan de orde. Bezwaren vanuit de taalwetenschap tegen de taalanalyses van het BLT zijn ook al eerder onder uw aandacht gebracht, onder andere door Joachim Detailleur, Extern Consulent ‘Hoorn van Afrika’ VWN, tijdens het Rondetafelgesprek op 23 oktober 2013.
Het is dus niet nieuw voor u: de IND neemt ingrijpende beslissingen op basis van een omstreden selectiemiddel. Daarom richten wij ons tot u met het verzoek u in te zetten voor een reparatie van de onterechte afwijzingen van deze asielzoekers. Om een en ander zo concreet mogelijk te maken, geven wij de dossiers van twee afgewezen asielzoekers die wij door onze bemoeienissen met WIJ ZIJN HIER goed kennen, kort weer.
Voorbeeld 1 Yussufs verhaal (naam gefingeerd)
– geboren in Zuid-Somalië, ouders vermoord toen hij 5 was, opgevoed door zijn oma, die op zijn 15de ook werd vermoord; hij werd ingelijfd bij Al Shabaab-milities, weigerde te vechten, is twee jaar vastgehouden, gevlucht met hulp van zijn oom die een smokkelaar regelde;
– 2004 in Nederland asiel aangevraagd, afgewezen wegens het ontbreken van papieren: hij heeft nooit een paspoort bezeten – er is geen burgerlijke stand in Somalië – , en hij is niet in een ziekenhuis geboren zodat hij ook daar niet geregistreerd is;
– 2008 naar Zweden om daar asiel aan te vragen, teruggestuurd naar Nederland (Dublin); naar Somalische ambassade in Brussel, persoonsbewijs gekregen dat uitwijst dat hij uit Zuid-Somalië komt;
– met dit document opnieuw asiel aangevraagd, na drie jaar wachten opnieuw een afwijzing, dit maal op grond van de taalanalyse, die uitwijst dat het voor 80% zeker is dat hij uit de streek in Somalië komt waar hij geboren is – 80% blijkt een negatieve uitslag voor de IND;
– voor de derde keer asiel aangevraagd om een contra-expertise van zijn spraak te laten opstellen, wacht de uitslag af in een AZC. Yussuf is inmiddels 11 jaar in Nederland, spreekt prachtig Nederlands, helpt lotgenoten met paperassen en doktersbezoek enzovoort;
Yussuf kan geen kant op. Hij brengt zijn dagen door met wachten. Als je hem vraagt hoe hij zijn dagen doorbrengt, antwoordt hij: “De dagen brengen mij door”. Als Yussuf terugkeert gaat hij een wisse dood tegemoet, omdat Al Shabaab nog steeds actief is in het gebied waar hij vandaan komt.
Voorbeeld 2 Zara’s verhaal (naam gefingeerd)
– Eritrese, geboren en opgegroeid in Ethiopië, 3 jaar naar school, daarna thuis wegens doofheid aan één oor, de moeder overleden toen zij zes was;
– rond 2000 (zij was toen 14) met haar vader gedeporteerd naar Eritrea, waar zij als onwelkome vreemdelingen behandeld werden. Sara kon daar niet naar school, en is praktisch analfabeet;
– bekeerd tot de Pinkstergemeente in de hoop dat haar oor door bidden zou genezen, tijdens een gebedsdienst gearresteerd, drie weken vastgezet, mishandeld, vrijgekocht door een oom en gevlucht;
– 2012 in Nederland aangekomen, asiel aangevraagd, 2013 afgewezen op grond van het ontbreken van papieren en een negatieve uitslag van de taalanalyse: Zara spreekt Amhaars, de taal van Ethiopië, en nauwelijks Tigrinya, de taal van Eritrea, en kan ook niet veel over Eritrea vertellen.
– vervolgaanvraag afgewezen op dezelfde gronden.
Zara kan geen kant op. Terugkeren naar Eritrea betekent onmiddellijke gevangenschap, omdat zij illegaal is uitgereisd en bovendien een geloof aanhangt dat verboden is in Eritrea. Naar Ethiopië terugkeren is onmogelijk, het land erkent haar niet als onderdaan.
Wat moet er veranderen?
Hoogleraar Engels RUG Monika Schmid 07 07 2011 ‘Taalanalyse niet betrouwbaar’ is heel duidelijk als zij stelt dat de taalanalyse ‘niet bruikbaar is en op wetenschappelijke gronden moet worden afgeschaft’. Vluchtelingen mogen niet afgewezen worden op grond van een omstreden selectiemiddel als de taalanalyse. Ook al kunnen zij niet altijd precies die documenten overleggen die voldoen aan de hardheidscriteria van de IND, als zij aannemelijk kunnen maken dat zij gevaar lopen bij terugkeer moeten zij status krijgen, conform artikel 3 EVRM dat het terugsturen van asielzoekers naar een land waar zij gevaar lopen verbiedt.
U kunt contact opnemen met Wij Zijn Hier om gedupeerde asielzoekers te ontmoeten. Alied Blom aliedblom@gmail.com / 06 3468 0162, Ellen Santen esanten1@xs4all.nl / 06 2210 4512.